Bartje Schurer uut Makkinge

Nog es ‘Bartje Schurer, een deurzettertien uut Makkinge’

Op mien artikel over Bartje Schurer in De Ovend van december veurig jaor reageerde Jan Oosterhof van Makkinga. Jan was zo attent an te geven dat vrouw Gatske van Johannes Schurer niet Sijpsma maar Spijksma as aachternaeme hadde. Deur Jan kwam ik nog in kontakt mit Lolke Jan Schurer van De Wilgen bi’j Drachten. Hi’j is een vere naozaot van Bartje. Tot mien grote bliedschop bleek hi’j een in 1928 typte versie van de schrieveri’je van meester Schurer in zien bezit te hebben. Die moch ik inkieken, waorover hieronder meer. Warschienlik maekten mien eerder nuumde bronnen daor ok gebruuk van en is et oorspronkelike dokement verleuren gaon. Lolke Jan gaf mi’j nog anvullende infermaosie over zien vroegere femilie. Daor he’k hieronder daankber gebruuk van maekt.

Eerst wat aorige feities uut et geschrift van meester Schurer. Hi’j schreef die op in 1864, krek nao zien pensioen, veur de schoeleinspekteur Berns van Franeker.
De schoele in et Drentse dörpien Gasteren, waor Bart op zien twintigste les gaf, hadde mar iene kleine ruumte. Et was meer een soortement van plaggehutte. De wanen bestonnen uut opstaepelde gröszoden mit ien raempien mit veensterglas en twie zonder.
De schoele mos ieder naojaar opni’j opbouwd wodden, want in de zoemer was d’r gien les en verropte et loslopende vee de hiele hutte.
De kiender nammen bi’j de winter zels de turf mit van huus veur de kachel in de schoele. Die kachel ston zonder piepe in et midden van de ruumte. In et dak van stro was een gat maekt mit daor, as schostien, een oolde bi’jekörf op. Van die körf was de boverkaante van ofsneden. Een diel van de rook gong deur de twie eupen raempies naar buten. Wat zullen de kiender en de meester heur kepot hoest hebben!

Onderwiezer Bart gong iedere dag om de beurt bi’j iene van de kiender thuus miteten en bleef dan aovens daor ok slaopen. Een eigen onderkommen in et dörp hadde hi’j niet.
Aj’ rekenen leren wollen, mos ie een halve stuver in de weke extra schoelegeld betaelen, veur et leren van et lezen en schrieven hoefde dat niet. Rekenen was kennelik een luxe. Bij et schrieven koj’ de heufdletter an et begin van de zin zetten, mar die moch ok wel argens veerderop in de zin staon.

De naeme van et geslacht Schurer bliekt in zien lange historie van 1298 of gedurig veraanderd. De naemen Schierer, Schürer, Scherer, Scherrer kwammen allemaole veur.
Paul Schürer en zien zeune Christoph weren al in de veertiende ieuw glasblaozers in wat now Tsjechië is. Zi’j weren de uutvieners van et kobaltblauwe glas dat laeter bekend wodde as et ‘Schurer von Waldheim’. Paul en Christoph kwammen deur die uutviening in de aodelstaand.
Twie aandere Schurers, Matthias en Lazarus, weren om 1500 boekedrokkers in Straotsburg en drokten schrieveri’je van Erasmus en Luther. Zi’j kregen ok een aodelike titel, van keizer Maximilliaan van Oostenriek.

Nao de Dattigjaorige Oorlog, in de eerste helte van de zeuventiende ieuw, raekte negentig percent van de aodel in Europa weg, ok van het geslacht Schurer. Wie et leven d’r niet bi’j leut, raekte blut en verleur de aodelstaand. Een protte van die meensken zocht doe wark as huursoldaot. En zo kwam Bartje zien overgrootvader, Bartholomeus Schurer (1677-1756), in et leger van Willem de Dadde dat in 1688 in Engelaand vocht. Hi’j was doe een kwaojonge van nog mar elf jaor oold.

Et was trouwens niet disse Bartholomeus Schurer die executeur in Makkinge wodde, zoas ik eerder schreef, mar zien zeune Johannes Schurer (1711-1785), de pake van Bartje. Die wodde in Makkinge ok wel Johannes Executeur nuumd. Hi’j hadde een eigen femiliewaopen mit daorin twie kruusde rooie tulpen. Et waopen is hier ofbeeld.
Bartholomeus zels kreeg nao zien mitvechten in Engelaand een plak in Liwwadden in de hofholing van Johan Willem Friso, prins van Oranje en stadhoolder van Frieslaand en Grunningen. Johan Willem Friso was de ienigste arfgenaom van Willem de Dadde. Deur zien pesisie an et hof kon Bartholomeus vermoedelik zien zeune helpen an de baene van executeur in Makkinge.

As slot is et nog aorig te vertellen dat Bartholomeus Schurer in 1705 trouwde mit riekeluisdochter Sofia Mancadan, een kleindochter van de burgemeester van Franeker. Disse Jacobus Sibrand Macadan (1602-1680) was niet allienig burgemeester, mar ok schilder van laandschoppen en hi’j was veenbaos. Hi’j leut van 1660 of de Grote Veenvaort greven van Bakkevene naor Drachten, veur de ofvoer van turf. Jacobus zien vrouw Elske Siderius was een kammeraodske van Saskia van Uylenburgh uut Liwwadden, de vrouw van Rembrandt. Mooi om te weten, toch?

Carol Klok

Ondertitels bi’j de ofbelinge:

Femiliewaopen van Johannes Schurer
(www.cbgfamiliewapens.nl)

Meester Bartholomeus Jacobus Schurer
op zien oolde dag.
(uut: J.J. Atsma, ‘Ook ik droeg bij naar mate mijner krachten’)